Steeds hechtere unie of steeds sterkere lidstaat?
Wie ‘Europese Unie’ hoort, denkt vaak als eerste aan Brussel. Ook de naam Straatsburg schiet al snel te binnen vanwege de maandelijkse, dure verhuizing van het Europees Parlement naar deze Franse stad. Minder bekend is dat ook Luxemburg een belangrijke EU-instantie is herbergt: het Europese Hof van Justitie. Dit Hof heeft de Europese integratie sterk bevorderd.
Alle reden voor Roelof Bisschop en Bert-Jan Ruissen om in gesprek te gaan met de drie Nederlandse rechters bij het Hof. Volgens een van de rechters een unieke situatie: hij kon zich niet kon herinneren ooit eerder een Nederlandse politieke partij te hebben verwelkomd.
Wat volgde was een boeiende, soms spannende uitwisseling van ideeën over de EU. Niet verwonderlijk als je bedenkt dat politici en rechters in een totaal verschillend universum leven. Een SGP-politicus heeft te maken met een, veelal EU-kritische, achterban. Een rechter aan het Hof zorgt daarentegen voor “de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en toepassing van de Verdragen” (art. 19 EU-verdrag). Dat staat meer los van de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. De kunst was dus om elkaars perspectief te begrijpen en tot een vruchtbare gedachtewisseling te komen over een EU die, wat de SGP betreft, de soevereiniteit van lidstaten centraal stelt en zo op de lange termijn houdbaar is.
Want feit is dat het Hof heeft bijgedragen aan een EU als ‘bovennationale rechtsorde’ die de nationale soevereiniteit inperk. Dit achtten de rechters onvermijdelijk, maar Bisschop en Ruissen stelden daar tegenover dat ‘subsidiariteit’ en ‘proportionaliteit’ kernprincipes zijn in het Europese recht. De lidstaten moeten zelf regelen wat ze zelf het beste kunnen regelen, en Europese voorstellen mogen niet verder gaan dan strikt noodzakelijk. Ook stipten Bisschop en Ruissen het pulskor-probleem aan. Kan een techniek die aan alle Europese regels voldoet zomaar door een (Franse) lobby van tafel geveegd worden? De rechters begrepen dit zorgpunt en gaven aan dat het Hof inderdaad kan toetsen of procedures goed gevolgd zijn. Dit wordt vervolgd...
Het was in meerdere opzichten een nuttig werkbezoek. Als politicus leer je beter begrijpen hoe uitspraken van het Hof tot stand komen. Tegelijk hoorden de rechters welke serieuze bezwaren er leven onder Europese burgers en politici over té vergaande integratie of over de zinsnede “ever closer union”. Dat rechters aan het Europees Hof ver weg in Luxemburg daar iets van meekrijgen, kan helemaal geen kwaad...
